Xochitlajtoli: Yolanda Matías García

Continuamos con la serie Xochitlájtoli, muestra de poesía en lenguas originarias, coordinada por Martín Tonalmeyotl. Ahora es turno de leer a Yolanda Matías García. Nació en Atliaca, Tixtla de Guerrero, Gro. Escribe poesía náhuatl. Profesora de primaria, Licenciada en educación y Maestra por la UPN. Conductora del programa “El náhuatl en la cultura” en XEUAG, Radio Universidad, de 2003 a 2006. Publicaciones: disco Xochitlajtol ika moyojlo / Palabra florida para tu corazón (2005), Tonalxochimej / Flores del Sol (2013) y coordinadora de la antología náhuatl Semanauakuikatl / Canto al Universo (2018). Es Premio al Mérito civil Cuauhtémoc 2014 por el gobierno del Estado de Guerrero y Galardón Altamirano 2015 por el Ayuntamiento de Tixtla, Guerrero.

 

 

 

Yautik

 

Yautik uejkatlan tlapaltik kuajli

timoyeuilia kelnamikilistli chopauak

ninotlapachosneki ika mochopauak tlaken

ijkon nikmatis ueyi pakilis nochipa.

 

Yautik iluikatl nochipa tlayoua

patlani noteyolitia moteokajli

mouan kineki chantis yan kuajli

naualtsopelik ipan nochi sitlalin.

 

Yautik kualtetsin ueyatl yan najnauiltia

tiueyi yan ixnoita tlasojtlalistli

ika epyolojtin nitlakuika teotlajtojli

kuak moau kinaltia notlakayo.

 

Yautik niyana ajmanalistli ixkuajli

ixtlacha tlaxtlaulistli uejkatlan tlasojtlalistli

nikmtemiki  mouan kuak uxnikmati

ajmantlayoua yan keua miktli.

 

Yautik seliktli ika on nekilistli 

ixtlanemilia keua yolasilistli nochipa

motech ninemis ixnikmati kamanon

iuan ijkon tiknelose tlacayo iuan teyolia.

 

 

 

Azul

 

Azul profundo, color sereno

que guardas en ti, recuerdo puro

quiero envolverme en tu limpio manto

y así sentir, gran dicha eterna.

 

Azul del cielo, noche infinita,

vuela mi alma a tu santuario;

contigo quiere vivir la magia

de hechizo dulce en cada estrella.

 

Azul encanto de mar travieso,

eres ferviente de amor oculto

que con tus perlas rezo un credo

cuando tus aguas bañan mi cuerpo.

 

Azul misterio, tristeza infame,

tributo a ciegas de amor profundo;

sueño contigo en mis delirios

de tristes noches que guardan luto.

 

Azul ternura, de esa ilusión

que loca guarda, ansia infinita

de estar contigo; yo no sé cuando

y así fundirnos en cuerpo y alma.

 

 

 

Ome tlakuikamej                    

 

Nochan oyejkokej

ome kualtin tlakamej

tejkuixtok kuajkiya naualkualtsin

kualtetsin tlajtol.

 

Xochipontok tlajtoli

tlakuika ipanichan

on teomistontli

iuan tlakuika atemotl.

 

Kainaual tlajtolmej

itechsiuamej asij

kaxochimej uetskaj

tlatoka iuan  tlakuika tlakatl.

 

Tlakuikaj totomej miyekej

ikuikatl itech nemij

se kuikatl ipan xochitlajtol

tlapajli ipan se kuikatl.

 

 

 

Dos cantores

 

Llegaron a mi casa

dos caballeros sutiles

traían envuelta en la magia

la palabra seductora.

 

La palabra más florida

que en su recinto canta

al felino más sagrado

y a la ranita que croa.

 

Con sus voces mágicas

se acercan a las mujeres

que sonríen con las flores

y al hombre que siembra y canta.

 

Mil pajaritos cantando

acompañan a su música

en cada poema un canto

en cada canto un color.

 

 

 

Kojtli

 

Nikakisneki motlajtol

nikakis teskatl kakisti

ninotejkuiyas katsopelik kuikatl

uajnemij ipan moyojlo.

 

Ninonapalos moijkak tlakayo

ixtlapacho notetsotsolyo

kamoueyi mauan

tinechaixuitis

kaiyayo mokojtilisyotl.

 

Tinechnimilismaka

nitejkuixtok kamotlaseualyotl

notsontekon tikualnextok kaxochimej

kuak timitsita

tikchiua uajnemi nouetskilis.

 

 

 

Árbol

 

Quiero oír tu voz

captar el sonido de cristal

arrullarme con las dulces notas

que brotan de tu corazón.

 

Abrazarme a tu cuerpo erguido

cubrir mi desnudez

con tus frondosas ramas

saciar mi sed

con la sabia de tu fortaleza

 

Me alientas a vivir

abrigada con tu sombra

mi sien adornas con flores

y al mirarte

haces nacer mi sonrisa.

 

 

 

Yeuajli

 

Niyana kualtsin yeuajli

temiknaualotl uejkatlan kochilis

pepetlaka isiutin ixnechtlejkolti  ipan majtlapaluan

ixnoteltia platlani kualtsin kuautli.

 

Naualkuikamej timotemitia yeuajli

ajuiyaltin niyana pepetlaka sitlaltin

selik nonekij chopauak teikniu

ipankostik tlanesi ticholoua.

 

Kualnextok tlachialis uetskilis yeuajli

ipan axalamej yautikej tikochi

ipan kualtsin tlajtojli kuikatl timoolinia

ixkaman tlami pakilis nochi timotemitia.

 

Najmanseltijyo nokniu yeuajli

monaual tsopelyo ixnechtlayokuili achijtsin

saniman yejko tlauijli notechixkaua

oksejpa niktemikis nias mouan.

 

 

 

Noche

 

Noche de encanto misterioso

sueño profundo de mágico soñar

elévame en las alas veloces y doradas

de hermosa águila que vuele sin cesar.

 

Noche que te llenas de cantares nocturnos

de estrellas titilantes y enigmáticos aromas

cómplice ingenua de los más tiernos amantes

que huyes muy sonriente en rubio amanecer.

 

Noche de mirada y sonrisa elegante

que duermes en los mares de azules olas

que vibras en el canto de la letra más bella

llenándote entera de infinito placer.

 

Noche, compañera de mi triste soledad

regálame un poquito de tu mágico hechizo

y deja que la luz pronto llegue a mí

para irme contigo otra vez a soñar.

 

 

 

Anijtotilistle

 

Pakiliskuikatl

yemanki kakistil

noyojlo

ipan ojtli timotlaloua

temej tikinaltia

xochimej tikinuetskilia

oksejpa tiualeua

tinechkuikatilia

nouan timijtotia

topalakachouaj tipakij.

 

 

 

Danza del agua

 

Canto de alegría

sonido suave

corazón mío

en el camino corres

bañas a las piedras

les sonríes a las flores

vuelves de nuevo

cantas para mi

danzas conmigo

y felices giramos.

 

Librería

También puedes leer