Presentamos una selección del libro Fuga a lo real/ БЯГСТВО В РЕАЛНОСТТА [Madrid, 2012] de la poeta búlgara Zhivka Baltadzhieva. Cada poema se presenta en 3 lenguas, el original en búlgaro, la versión al inglés por Eva Davidova y al español por la propia Zhivka Baltadzhieva que es una poeta bilingüe, por lo que escribe en español y búlgaro simultáneamente. Zhivka Baltadzhieva nace en Sofia, Bulgaria, en 1947. En 1971 se licencia en filología búlgara y rusa por la Universidad de Sofia “Kliment Ohridski” y trabaja primero en la Radio Nacional y más tarde en la revista literaria Plamak. Vive permanentemente en Madrid, España desde el año 1990. Es Doctora en Filología Eslava y Lingüística Indoeuropea y casi dos décadas ha sido profesora en la Universidad Complutense. Actualmente dirige Colección Ala Este, Amargord Ediciones.
Homero
Adivinando
he dejado de ver.
Y ahora me despierto
en el ojo
de otro.
Hasta el dedo
que me quita la lágrima encendida
es suyo.
Se quema.
Y arde.
Y tanto me duele
que canto.
Para no sentir.
Homer
Anticipating
I stopped seeing.
And now I wake up
in somebody else’s
eye.
Even this finger,
erasing the fire
of my tear
is his finger.
It burns.
Hurts so much,
And I sing.
To stop feeling.
ОМИР
Гадаейки
престанах да виждам.
И сега се събуждам
в окото
на друг.
Даже този пръст,
който изтрива огъня
на сълзата ми
е негов.
Гори.
И толкова
ме боли,
че пея.
За да не чувствам.
¿Ser o ser?
Esa es la cuestión.
Un ser entumecido, hecho cuchillo
para rajarse a sí mismo,
dejar de gritar
amor.
Ser o ser.
To be, or to be?
That is the question.
One numb being, turned knife
To slash himself,
To stop screaming
love.
To be, or to be.
Да бъдеш или да бъдеш?
Това е въпросът.
Създание вкочанено,
в нож превърнато, да се прорежеш,
да спреш да виеш
любов.
Да бъдеш или да бъдеш.
Ulises
A la playa de Ítaca
me trajeron dormido,
un cuerpo inerte sólo.
Primero
no me reconocieron
y después nadie me preguntó
nada.
He matado a los pretendientes.
Y más
no tengo que navegar.
No tengo que inventar.
No tengo que inventarme.
No tengo que ser
otro.
No tengo que ser.
Ni siquiera yo
sueño con Odiseo.
Mi fuga
a lo real
se ha cumplido.
Ulysses
In my sleep I was brought
to Ithaca’s shore,
a motionless body alone.
At first
nobody knew me.
And then nobody asked
anything.
I killed the suitors.
No longer
I have to sail through storms.
No longer to invent
No longer to invent myself.
To invent anything.
To be someone
else.
I don’t have to be.
Not even I dream
about Ulysses.
My escape
into reality
is completed.
ОДИСЕЙ
Спящ ме довлякоха
на брега на Итака,
само тяло инертно.
Първо
не ме познаха.
И после никой не ме попита
нищо.
Убих претендентите.
Вече
не трябва да плувам през бурите.
Не е нужно повече да се измислям.
Да измислям.
Да бъда
друг.
Да бъда.
Ни дори аз сънувам
Одисей.
Сбъдна се
моето бягство
в реалността.
Los pormenores son lo más importante…
Una carta olvidada en el bolsillo e ilegible
después de pasar por la lavadora,
la mirada en la que no me he fijado,
la voz de lo no dicho, el aliento del campo temblando
en resonancias momentáneas,
el cotidiano y único rostro de mi madre que se ha ido.
Los pormenores son lo amado.
Cada vez quedan menos en este mundo civilizado.
Industria, grandes cantidades de lo mismo.
Y ni gota de lo otro. Pensaba el retrato
del exánime dedo meñique de tu mano izquierda
en el museo de los más íntimos recuerdos,
pero reproducirán mi mente y mi corazón huidizo
y no sé dónde protegerte.
The details are the most important…
The letter in the pocket, forgotten and unreadable
after laundry and tumble dry,
the gaze I looked through, and passed by,
the voice of the unuttered,
the breath of a field, shaking in instant reactions,
the everyday, and only, face of my mother, who is gone.
The details are what we love.
There are fewer and fewer of them in this civilized word.
Industries, huge amounts of the same nothing.
And not a drop of the other. I was thinking the portrait
of the exhausted little finger of your left hand
in the museum of the most intimate memories,
But someone will reproduce my mind, my heart too,
And I don’t know where to shield you.
Подробностите са най-важното…
Писмото, забравено в джоба, неразчетимо
след като е преминало през пералнята,
погледът, който отминах без внимание,
гласът на неизреченото, дъхът на полето трептящо
в светкавични отзиви,
всекидневното единствено лице на майка, която си отиде.
Подробностите са което обичаме.
Все по-малко остават в света цивилизован.
Индустрия, несметни количества от все същото.
И ни капка друго. Мислех портрета
на изнемощялото малко пръстче на лявата ти ръка
в музея на най-интимните спомени,
но ще репродуцират моят ум и сърцето ми
и не зная къде да те съхраня.
HILERAS DE LETRAS I
Hileras de letras, pequeñas columnas volátiles,
hormigas omnívoras,
agarradas al sentido y la emoción.
Negras cadenas
¿hacia dónde?
Las sombras invertidas traspasan las ondas,
los espejos del vacío
¿hacia dónde?
Un paréntesis de tiempo en el tiempo.
El bucle del verso propaga luz e imagina oscuridades
por los cuatro costados.
¿Hacia dónde?
Cada vez más velozmente cortan los mundos
los versoalas de corneja.
Hay tanta lejanía
en el soplo de los abanicos negro-blancos
¿hacia dónde?
STRINGS OF LETTERS I
Strings of letters, small fickle columns,
omnivorous ants,
clutching to the sense and sentiment.
Black chains
to where?
The inverted shadows cross the ripples,
the emptiness’ mirrors
to where?
A parenthesis of time in the time.
The loop of the verse spreads light and imagines darkness-es
through and through.
to where?
The crow’s wing-verses, each time faster, are slicing the worlds.
There is so much remoteness
in the blow of the black-and-white fans
to where?
ВЕРИГИ ОТ БУКВИ I
Вериги от букви, миниатюрни въздушни колони,
всеядни мравуняци,
вкопчени в чувството и смисъла.
Черни вериги
накъде?
Обратните сенки прекосяват вълните,
огледалата на празнотата.
Накъде?
Отрязък време във времето.
Кривата на стиха
излъчва светлина и си представя мрак
във всички посоки.
Накъде?
Все по-задъхано разкрояват просторите сврачите стихокриле.
Има толкова далечност
в свистенето на ветрилата черно-бели.
Накъде?
Ovidio mira el Danubio.
El agua confusa fluye lenta
hacia el Mar Negro, hacia el Ponto.
Queda poco.
La llanura de los dos lados es un melocotón
partido
y la vertiente del río
parece ser la semilla, la costilla del devenir,
la lanceta fría.
Todo es forma,
todo informe
e inclemente.
Ovid looks at the Danube.
Unsettling water slowly flows
towards the Black Sea – the Pontic
There is little left.
The flatland at the sides resembles a bisected
peach
and the riverbed is like the pit, the rib of the upcoming,
the cold knife.
Everything is a form,
Everything formless
and merciless.
Овидий гледа Дунава.
Напредва бавна водата смутна
към Черно Понтийско море.
Малко остава.
От двете страни равнината е праскова
сцепена по средата
и течението на реката
костилка, ребро на идещо,
нож студен.
Всичко е форма,
всичко безформено
и безпощадно.
ORFEO
Me devuelven a Eurídice
pero no podré ver su sombra.
Me devuelven a Eurídice
pero sin la memoria del amor
que baja al infierno.
Me devuelven a Eurídice
pero sin camino de ida y vuelta
¿adónde? ¿y a quién?
¿Cómo encontrarme?
¿Soy la lira que arrancan
con dientes y uñas
las bacantes?
Sin recuerdos
no veo la luz
de la que me hablaron los dioses del Tártaro
y los rayos – sortilegios
de la escritura.
Me devuelven a Eurídice.
¿pero en qué dirección
me siguen sus pasos?
Descendí al fondo de mí mismo
y me echaron.
Sin sombra.
Sin mirada.
Hasta mi sangre
quema
en la herida de Otro.
Nada sufro.
Y canto.
Porque no siento.
ORPHEUS
They give me back Eurydice
but I won’t see her shadow.
They give me back Eurydice
but with no memory of that love
descending into hell.
They give me back Eurydice
but with no way to and from
where? and to whom?
How am I to find myself?
Am I the lyre torn
by teeth and nails
of Bacchus women?
Without memories
I don’t see that light
the Tartar gods had spoken of
nor the rays – a sortilege
of script.
I am given back Eurydice
but in what direction
her steps will follow mine?
Descending down to my deepest me
I was thrown out.
With no shadow.
With no gaze.
Even my blood
is burning
in the wound of the Other.
I suffer nothing.
And I sing.
Because I don’t feel.
ОРФЕЙ
Връщат ми Евридика.
Но няма да видя нейната сянка.
Връщат ми Евридика.
Но без спомен за любовта,
която слиза в ада.
Връщат ми Евридика.
Но без пътя на отиване и връщане.
Къде? Кой?
Как ще се намеря?
Аз ли съм лирата? Със зъби и нокти
ми изтръгват вакханките
тъмните струни.
Без памет
не разпознавам светлината,
за която говореха боговете на Тартара
и заклинателните светкавици
на писмената.
Връщат ми Евридика.
Но в коя посока
ме следват нейните стъпки?
Слязох на собственото си дъно
и сега съм изхвърлен.
Без сянка.
Без поглед.
Дори кръвта ми
гори
в рана на Друг.
Не страдам.
И пея.
Защото не чувствам.
Datos vitales
Zhivka Baltadzhieva es una poeta bilingüe que nace en Sofia, Bulgaria, en 1947. En 1971 se licencia en filología búlgara y rusa por la Universidad de Sofia “Kliment Ohridski” y trabaja primero en la Radio Nacional y más tarde en la revista literaria Plamak. Vive permanentemente en Madrid, España desde el año 1990. Es Doctora en Filología Eslava y Lingüística Indoeuropea y casi dos décadas ha sido profesora en la Universidad Complutense. Actualmente dirige Colección Ala Este, Amargord Ediciones. Su obra de los últimos 20 años está simultáneamente escrita en sus dos idiomas – el búlgaro materno y el español que la ha acogido. Es autora de varios libros de poesía, guiones de cine documental, ensayos, traducciones a búlgaro y a español. Entre sus poemarios destacan los bilingües Sol y Fuga a lo Real (editados en España) y los publicados en Bulgaria Nunca. Otros poemas (Finalista al Premio Nacional de Poesía Iván Nikolov), Mitologías Apátridas, Iluminación Diurna, Nudo Solar () Ha traducido a español obras de importantes autores búlgaros como Hristo Botev, Poesía (Premio Nacional de Traducción, 2014), Blaga Dimitrova Espacios (Premio Nacional de Traducción, 2008), Nikolay Kantchev, Antón Dónchev… Y ha trasladado a búlgaro obras de F. G. Lorca, M. Hernández, M. Benedetti… En Bulgaria su obra poética ha sido distinguida (entre otros) con el Premio Nacional Lengua Materna, Premio Nacional al Mejor Primer Poemario y el Premio Nacional de Poesía Dimcho Debelianov. En 2012 The International Poetry Translation and Research Centre la nombra Mejor Poeta del Año. Y en 2015 recibe en Madrid la Distinción del Fondo Poético Internacional Poetas de Otros Mundos. Sus poemas han sido traducidos a varios idiomas e incluidos en importantes antologías de la poesía actual, editadas en Bulgaria, España, Serbia, Polonia, Estados Unidos, China…
Baltadzhieva compone una poesía muy esencializada que surge a partir de elementos sencillos, pero vitales, fragmentos de la memoria propia que se funden con el mito, con lo amado y lo terrible y las figuras de otros creadores que forman parte de su ser. Algunos críticos encuentran su obra atípica para la tradición literaria búlgara. Otros hablan de una forma de expresión muy personal que fusiona lo hondo del Yo con el latiente Infinito; de poética del estoicismo; de una voz lírica irreverente, turbada y perturbadora donde los múltiples cambios multidireccionales, operados en el significado de la palabra, representan la metamorfosis desde su propio interior y nos entregan un mundo en constante cambio de signo.
