Mikeas Sánchez, Medalla de oro a la mejor traducción en el 2024 International Latino Book Awards

How to Be a Good Savage and other poems de la poeta mexicana Mikeas Sánchez (1980), en la traducción de Wendy Call y David Shook, ha ganado la Medalla de oro a la mejor traducción en el 2024 International Latino Book Awards. Mikeas Sánchez es poeta de la lengua Zoque, escritora, productora de radio, autora de siete colecciones de poemas. Está incluida en Xochitlajtoli. Poesía contemporánea en lenguas originarias de México , antología publicada por Círculo de Poesía. Leemos aquí dos poemas del libro ganador.

 

 

 

 

 

NEREYDA’IS MYAPASYI’ÄYU NHWYT NEW’YORK

 

Nereyda’is myapasyiäyu nhwyt New’York

ne’ yamumä’ kyene tumä tuku’ ma’a’omo nyiäyipäis Macy’s

tumä ore’yomo

tumä papinyi’omo pänajupä’ nhtä’ najs’omoram

tumä’ nhkya’e ne’ pyoyupä kosyi’taksi’

ne’ nhtzyajk’kyenpä’upäis nhtyakpajk’ajku’y

‘Yanh’uku’is myuja’ajkuj’syi’e

jaya’ iri’ nijuräpä kupkuy nasakopajk’omo

yäjse’ tejse’ yenh’u’ ojse’jinh

te’ nhkyä’ram takyajupä paka’kijs

kawa’ wä’ yispäjkyaju te’ tzama ja’ yispäjkia’äjse syis’

jiksek’ nhkyomi te’ nasakopajk’

Tzitzunh’kätzäjk’mäpä

tumä mätzik’ wane’rire’na

juwä’ ‘yakpajk’unestam’ wyä’nyi’ayajpana nyi’atzkutyam

Tese te Pinakate jenere’na natz’kusyi’epä’

tumä ne’ ‘mpyakä’yupä’ papinyi’omo’koroya

tese’ te’ täjtzupä’najs Sonorasnyi’e’ jenere’na mujapä’

wäkä pya’taya’ä’ ‘mpyajk’ käwanupä poyo’omoram

Nereyda’is myapasyi’äyu nhwyt New’York

ne’ yamumä’ nhkyene tumä tuku’ma’a’omo nyiäyi’päis Macy’s

Nasakopajk’ uka’ mujspa manä’

minä’ pinhja’ ‘yanima

minä’ yajk’ tzunhja’ kyänh’tätzä’ tumä’moneko’​​ 

/majkis ‘yames’nyi’e

minä’ näpujta’ nhtyajk’syi’u’tzäjk’kayajupä’ syis’

minä’ yajk’ tujk’wyruä kya’e’omo

te’ nhkya’e myäjtzä’pyapäsna tza’uneram

ijtyajupä te’ tzitzunh’kotzäjkis’myi’eya’omo

minä’ tejinh’ käminä’

minä’​​ 

 

 

 

 

 

 

 

 

NEREYDA SE SOÑÓ EN NEW YORK

 

Nereyda se soñó en New York

contemplando su reflejo en un escaparate

de Macy’s

una ore’yomo migrante​​ 

una muchacha nacida en imperio Tzitzunh

una niña huyendo descalza

lo más lejos posible de la orfandad

Jamás la grandeza de su linaje

habrá de compararse con la de ningún otro

reino

pero creció con hambre​​ 

y sus manos agrietadas por el frío

conocieron mejor el campo que su propio

cuerpo

entonces Nasakopajk desde la

majestuosidad del Tzitzunh’kotzäjk

era sólo una cajita de música

donde las huérfanas guardaban su espanto

Pero el Pinacate era demasiado agreste

para una muchacha con frío

pero el desierto de Sonora era muy grande​​ 

para hallar su esqueleto encorvado entre las dunas

Nereyda se soñó en New York

contemplando su reflejo en un escaparate de Macy’s

Oh Nasakopajk si puedes escucharla

acércate a recoger su alma

acércate a saciar su sed de 500 años

acércate a rescatar su cuerpo injuriado

acércate a convertirla de nuevo en niña

aquella que jugaba con los guijarros

que circundan el cráter del Tzitzunh

acércate a ella

acércate

 

 

 

 

 

 

 

 

NEREYDA DREAMED IN NEW YORK

 

Nereyda dreamed in New York

contemplating her reflction in a Macy’s window

a migrant Ore’yomo

a girl born in the Tzitzunh empire

a girl fleing barefoot

as far away as possible from orphanhood

Th grandness of her lineage could never

be compared to any other kingdom

but she grew up hungry

and her hands chapped by the cold

they knew the countryside better than her

own body

so Nasakopajk from the majesty

of the Tzitzunh’kotzäjk

was just a jewelry box

where the orphan girls kept their fear

But the Pinacate was too rugged

for a trembling girl

but the Sonora desert was too large

to fid her skeleton hunched among the dunes

Nereyda dreamed in New York

contemplating her reflction in a Macy’s window

Oh Nasakopajk if you can hear her

draw near to gather her soul

draw near to satiate her 500-year thirst

draw near to rescue her injured body

draw near to turn her back into that girl

who played with the pebbles

from around Tzitzunh’s crater

draw near to her

​​ draw near

 

[Traducción de David Shook]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

JUJTZYI’ERE’

 

Te’ yajkuyis’nhkyowinastam, tä’ näjmatyampa:

Mij’ nhkaj’kapyatzi sone’ruminh’jinh

te’ tzujtzipä’ mij’ nhtzajp,

mij’ nhtzäjk’pujtapyatzi sasyapyä’ ma’a’räjk

uka’ nhtyajk’ täjkäpya mij’ nhkotzäjk’omoram.

Tumä’millon tzujtzirampä’ruminh

wäkä’ jampä’ä jujtzyi’e kasäjyajpa mij’ uneram

poyajpajk onyi’tyuj’omo.

Mokayas’tam mij’ nhkosijk’katyampatzi’ mij’ nhtzame’,

motzyi’rampä’uneis myusyi’ajpapänhte,

jujtzyi’e te’ tuminh yatzyi’ä’yupä wakas’tinh’ajpa,

nhtä’ nhkätpak te’ Tzu’anh.

Mokayas’tam mij’ nhkämetz’tampatzi’ mijtam’,

yajkuyis’ nhkyowina’ram.

¿mij’ panhku’omorampä’ tuminh’jinh

mujspa’a yajk’ wyru’jatyi’amä

Tzusnäpajkis’ syi’ajsa’ajkuy?

¿Sonepä’ mij’ nhtuminh’jinhtam maka’a nhkä’rejtame

wäkä’ nimojktamä te’ maya’ki’utyi’am?

 

 

 

 

 

 

 

¿CUÁNTO VALE?

 

Los amos de la barbarie, nos dicen:

Te ofrezco una cuenta millonaria

a cambio de tu cielo azul,

te construyo un hermoso supermercado

a cambio de tus montañas.

Un millón de dólares

por la sonrisa de tus hijos

que corren bajo la lluvia.

Los Mokayas nos reímos de su ignorancia,

hasta los niños más pequeños

saben que la fortuna se convierte en boñiga

cruzando la línea del Tzuan’.

Los Mokayas les preguntamos a ustedes,

amos de la decadencia.

¿Una cuenta millonaria

será suficiente para devolverle

la alegría a nuestros muertos?

¿Con cuánto dinero alcanzará

para limpiar el alma de la tristeza?

 

 

 

 

 

 

 

WHAT IS IT WORTH?

 

Those masters of barbarity tell us:

I’ll give you a millionaire’s bank account

in exchange for your blue sky,

I’ll build you a nice supermarket

in exchange for your mountains.

One million dollars

for your children’s smiles

as they run in the rain.

We Mokayas laugh at their ignorance,

even the smallest children

know that money turns to dung

when you pass over to Tzuan’.

We Mokayas ask you,

the masters of destruction.

Is a millionaire’s bank account

enough to bring back

the laughter of our dead?

How much money will it take

to cleanse sadness from the soul?

 

[Traducción de Wendy Call]

 

 

 

 

***

 

 

Mikeas Sánchez​​ 

Ajway, Chiapas, México. Es maestra en Didáctica de la lengua y enseñanza de la literatura por la Universidad Autónoma de Barcelona, productora de radio, traductora, promotora de salud comunitaria, docente y defensora del territorio zoque. Ha publicado siete libros de poesía y es parte de diversas antologías nacionales e internacionales. Parte de su obra ha sido traducida al inglés, bengalí, italiano, maya, francés, catalán, alemán, mixe y portugués.​​ 

 

Wendy Call

Wendy Call es coeditora de Telling True Stories: A Nonfiction Writers' Guide and Best Literary Translations, autora del premiado No Word for Welcome y traductora de dos colecciones de poesía de la poeta mexicana-zapoteca Irma Pineda: In the Belly. de la noche y otros poemas y la nostalgia no fluye como el agua del río. Sus proyectos literarios han sido apoyados por Artist Trust, la Comisión Fulbright y el Fondo Nacional de las Artes. Call forma parte del cuerpo docente del programa MFA del Rainier Writing Workshop y vive en Seattle, en tierras duwamish, y en Oaxaca, México, en tierras mixtecas y zapotecas.

 

Shook

Shook es un poeta, traductor y editor cuyo trabajo abarca una amplia gama de idiomas y lugares. Sus escritos han aparecido en Poetry, World Literature Today, The Guardian y muchas otras publicaciones, además de ser traducidos a más de una docena de idiomas, incluidos el istmo zapoteco, el kurdo y el uigur. Desde que fundó Phoneme Media en 2013, Shook ha editado y publicado traducciones en más de treinta y cinco idiomas. Hoy dirige Kashkul Books, un proyecto editorial con sede en la región del Kurdistán de Irak, así como el sello centrado en la traducción avión en Gato Negro Ediciones en la Ciudad de México. Reside en Newt Beach en el norte de California.

 

 

 

 

 

Librería

También puedes leer